ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΧΑΛΙΚΙ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ - ΦΥΣΗ

Το ιστορικό χωριό Χαλίκι, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 1.150 μ., ανήκει στο δήμο Καλαμπάκας και είναι το δυτικότερο χωριό της Θεσσαλίας. Τη μακραίωνη κατοίκηση  του χωριού επιβεβαιώνουν ιστορικές μαρτυρίες, οι οποίες αναφέρουν ότι στην ίδια θέση υπήρξε η «παρά τον Αχελώον» αρχαία Χαλκίς. Αυτό ήταν το όνομα του χωριού μέχρι τον 18o αιώνα. Κατά ή μετά την τουρκοκρατία καθιερώθηκε το όνομα Χαλίκι, που  προέρχεται είτε από τα άσπρα χαλίκια του Αχελώου, στα οποία και το ίδιο το ποτάμι (στη νηπιακή του μορφή) χρωστά το δεύτερο όνομά του (Ασπροπόταμος) είτε από παραφθορά του Χαλκίς.

Το Χαλίκι απέχει 97 χλμ. από τα Τρίκαλα και μόλις 23 χλμ. από το Μέτσοβο ενώ βρίσκεται πολύ κοντά στο όρος Λάκμος, μια από τις υψηλότερες κορυφές της Ελλάδας (στην περιοχη η κορυφή ειναι γνωστή ως Περιστέρι). Αίσθηση προκαλεί στον επισκέπτη το άγριο τοπίο με τα έλατα και η πλούσια βλάστηση. Το μέρος προσφέρεται και για ορεινά σπόρ όπως ορειβασία και ορεινή ποδηλασία.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΧΑΛΙΚΙΟΥ

Οι εκκλησίες του χωριού

Περίφημα μνημεία αρχιτεκτονικής είναι οι λιθόκτιστες εκκλησίες του χωριού, μάρτυρες της μεγάλης ακμής που γνώρισε η περιοχή κατά την τελευταία περίοδο της ιστορίας της. Αξίζει να επισκεφθεί κάποιος το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, το οποίο έκτισαν οι εκ Χαλικίου Ιερομόναχοι αδελφοί Μαυρογεώργου (κατά την παράδοση το 1835) και το ναό του άλλοτε μοναστηριού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος του 1783, προκειμένου να γνωρίσει από κοντά το ιστορικό πρόσωπο της περιοχής. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται ο ναός της Αγ. Παρασκευής του 1725. Του ίδιου αιώνα είναι και ο ναός του Αγ. Γεωργίου. Οι ναοί των Αγ. Αθανασίου, Αγ. Μόδεστου (προστάτη της κτηνοτροφίας) και των Αγ. Αποστόλων είναι τρία ακόμη θρησκευτικά μνημεία στην περιοχή του Χαλικίου.

Μνημεία αρχιτεκτονικής

Αν και αρκετές από τις πέτρινες σκεπές των σπιτιών έχουν αντικατασταθεί με σύγχρονες, αρκετά είναι τα σπίτια που φέρουν τη σφραγίδα της
υπέροχης τέχνης της πέτρας. Το κονάκι του Χ. Δρόσου, του Κ. Ζιώζια, του Α. Δημάκη καθώς και το σχολείο του χωριού είναι οι εύγλωττοι μάρτυρες αυτής της τέχνης.
Ενδιαφέρον διαδρομές είναι κι αυτές που οδηγούν στις πέτρινες τοξωτές γέφυρες του Φίλου και του Αγ. Γεωργίου καθώς και στις λιθόκτιστες βρύσες Αυλότοπα και Φίλος (τις οποίες η παράδοση χρονολογεί στα 1800 περίπου), στη Φονίσκα (τέλη του 1900) και στη Νεράιδα (1960).

Η δρακολίμνη Βερλίγκα

Κοντά στο Χαλίκι συναντάμε τη δρακολίμνη Βερλίγκα την τρίτη της Πίνδου που περιγράφει τόσο καλά ο Κώστας Κρυστάλλης σε κείμενο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Παρνασσός» το 1890. Το καλοκαίρι του 1998 ο δημοσιογράφος της εφημερίδας "ΤΑ ΝΕΑ" Γιάννης Ντρενογιάννης επισκέφθηκε την δρακολίμνη Βερλίγκα και έγραψε για αυτή ένα πολύ παραστατικό άρθρο. Ακολουθεί απόσπασμα.

'"Πέρα από τους δύο γνωστούς δράκους, που ζούσαν ο ένας στην κορυφή του Σμόλικα (Λύγγος) και ο άλλος στην Γκαμήλα (ή Τύμφη) και τσακώνονταν μεταξύ τους (με τις αντίστοιχες λίμνες τους), υπήρχε και ένας τρίτος. Ένα θεριό που δεν φαινόταν. Μονάχα μια φορά πετάχτηκε μέσα από την πηγή, στριφογύρισε στην τρίτη Δρακόλιμνη και μετά βρήκε μια τρύπα και χάθηκε πάλι στα σωθικά τού Λάκμωνα (όρος Περιστέρι). Άλλοι είπαν ότι έμοιαζε με φίδι θεόρατο, και άλλοι τον είδαν σαν μαύρο δυνατό κριάρι. Η τρίτη αυτή Δρακόλιμνη ήταν σχεδόν κυκλική, μικρότερη από τις δύο άλλες, μα είχε το χαρακτηριστικό ότι χώνευε τα νερά της σχηματίζοντας χοάνη για τούτο και οι Βλάχοι της περιοχής την ονόμασαν Βρίγγα (κύκλος). Ετούτη η Δρακόλιμνη δεν διατηρεί πλέον νερό από το καλοκαίρι έως τα τέλη φθινοπώρου, πράγμα φυσιολογικό, αφού «πεθαίνει». Οι Δρακόλιμνες αποτελούν ένα γεωλογικό φαινόμενο που οφείλεται στην εποχή των παγετώνων. Βέβαια τα ίχνη των παγετώνων έχουν εξαφανιστεί από τα ελληνικά βουνά και τα μόνα στοιχεία που έχουν απομείνει είναι η Μαύρη Πεύκη και οι Δρακόλιμνες, οι οποίες έχουν και κάποιο όριο ζωής, σίγουρα περιορισμένο. Το Χαλίκι σκαρφαλωμένο στα 1.150 μέτρα είναι το βορειότερο χωριό της περιοχής του Ασπροποτάμου και μπορείτε να φτάσετε είτε μέσο Πύλης Τρικάλων είτε από την Καλαμπάκα είτε από το Μέτσοβο (χωματόδρομος)''.

Οι καταρράκτες του Άσπρου. Κοντά στο χωριό Χαλίκι συναντάμε τις πηγές του ποταμού Αχελώου όπου οι ντόπιοι τον ονομάζουν Ασπροπόταμο. Κατά τη διαδρομή από το Χαλίκι προς τις τοποθεσίες Ρόνα και Βουρτόπα (προς Μέτσοβο) θα συναντήσετε τις πηγές του ποταμού που καθώς κατεβαίνει το βουνό δημιουργούνται εντυπωσιακοί καταρράκτες. Μερικοί από αυτούς ξεπερνάνε τα 5 μέτρα, η προσέγγισή τους είναι σχετικά εύκολη, και το θέαμα που προσφέρουν εντυπωσιακό.

Λαογραφικό Μουσείο : Ο Πολιτιστικός σύλλογος Χαλικίου ανακαίνισε το παλιό δημοτικό σχολείο στο οποίο από το καλοκαίρι του 2006 λειτουργεί Πολιτιστικό κέντρο με λαογραφικά εκθέματα.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Αρχαία χρόνια: Το χωριό Χαλίκι εικάζεται ότι είναι χτισμένο στο μέρος όπου υπήρχε άλλοτε η αρχαία πόλη Χαλκίς. Κατά το παρελθόν αποτέλεσε εαρινή πρωτεύουσα του Δήμου Λάκμωνος. Από την τοποθεσία Ρόνα πηγάζει ο ποταμός Αχελώος (Ασπροπόταμος) που κατά την αρχαιότητα λατρευόταν ως Θεός ποταμός.

Βυζαντινά χρόνια: Το χωριό Χαλίκι αναφέρεται ως Χαλκίς στο χρυσόβουλο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου το 1331 και θεωρούνταν ως μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της Πίνδου. (φώτο αριστερά από το Χριστιανικό & Βυζαντινό Μουσείο)                                                          Τουρκοκρατία: Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το Χαλίκι αποτέλεσε την έδρα δυναμικών αρχόντων όπως ο Βλαχοπασάς Δημάκης, ο οποίος  υπήρξε τύραννος για την περιοχή επιβάλλοντας στους κατοίκους πολλούς φόρους τους οποίους εισέπραττε με σκληρό τρόπο. Ο μύθος λέει ότι ο Κοσμάς ο Αιτωλός περνώντας από το χωριό λειτούργησε στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και κατέκρινε τον Δημάκη προφητεύοντας μάλιστα και το τέλος του.

 Λέγεται ότι ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων εργάστηκε ως φύλακας στο Αρχοντικό της οικογένειας Δημάκη και όταν τον είδε ο Κοσμάς ο Αιτωλός είπε ότι θα γίνει μεγάλος και ότι θα επιστρέψει στην πόλη (Κωνσταντινούπολη) με κόκκινο κεφάλι (Ο Αλή Πασάς αποκεφαλίστηκε).

Κατά τον Κρυστάλλη : << Το Χαλίκι ... βλάχικον χωρίον παρά το Μέτσοβον ... υπήρχεν είς την θέσιν του η αρχαία πόλις της Αθαμανίας Χαλκίς>>. Λόγω της ακμής και της ευμάρειας έγινε στόχος επιδρομών ληστών με κυριότερη αυτή της ομάδας του Τσιτσιμίτρου το καλοκαίρι του 1878, η οποία σύμφωνα με τα λεγόμενα, έκλεψε πολλές χρυσές λίρες.

Επί τουρκοκρατίας το Χαλίκι διατήρησε την αυτονομία του και λειτουργούσε ελληνικό σχολείο για όλα τα χωριά της περιοχής. Ο Ιλαρίων Μαυρογιώργος, ντόπιος μοναχός, έγραψε στην διαθήκη του το 1871: << εγεννήθην είς τα βουνά της Ηπείρου, είς την κωμόπολιν Χαλίκι Ασπροποτάμου εν τω μέσω πυκνών δασών και τερπνών κοιλάδων και ελογιζόμην ευτυχής απολαμβάνουν τα αγαθά της ωραίας εκείνης φύσεωs... Έλειπεν όθεν από τον τόπον αυτόν τα κυριότερα, Μοναστήρι και σχολείον.. Ηγωνίσθην ανενδότως διά την ανέγερσιν μοναστηρίου και κατορθώθη να καταρτισθή η εν Χαλικίω Μονή του Προφήτου Ηλίου. Μετά ταύτα ενησχολήθην είς την κατάρτισιν σχολής και μετά πολλών κόπων εκτίσθη το κτίσμα εν τη ιδία πόλει και ήρξαντο αι διδασκαλικαί παραδόσεις.>>

Το Χαλίκι αναφέρεται από τους Alan Wace & Maurice Thompson στο έργο τους : << Οι νομάδες των Βαλκανίων>> (εκδ. Κυριακίδη 1989) μαζί με το Γαρδίκι ως τα σπουδαιότερα χωριά του Ασπροποτάμου. Αναφορές υπάρχουν επίσης στο ταξίδι στην Ελλάδα: Ήπειρος τουPoukevile σελ.326 <<το Χαλίκι, η Αρχαία Χαλκίς των Δολόπων άνω την οποία κατά τον Σκύμνο, τον Χίο και τον Διονύσιο τον περιηγητή κατεβαίνει ο Αχελώος, βρίσκεται δύο λεύγες βορειοδυτικά από την γέφυρα και τέσσερις λεύγες νότια του Μετσόβου. Στη διάρκεια του καλοκαιριού, που διαρκεί μόλις τρεις μήνες σε αυτές τις ορεινές περιοχές, βοσκούν πολυάριθμα κοπάδια γύρω από την αρχική πηγή του Αχελώου... Οι άντρες έχουν πιο ευγενική έκφραση από εκείνους του διαμερίσματος των Καλαρρυτών και οι γυναίκες είναι ψηλές, καλοφτιαγμένες, έχουν όλες τους σχεδόν ξανθά μαλλιά και γαλάζια μάτια. Στην περιοχή  του Χαλικίου βρίσκουμε συντρίμμια κυκλώπειων τειχών και οι βροχές εκεί βοηθάνε στο να ανακαλύπτουμε μεταλλικά νομίσματα του τύπου της Υπεραντίας>>. Poukevile σελ.326, επ. έκδοση, Αφών Τολίδη.

Tο 1882  επισκέφθηκε το χωριό ο βασιλιάς των Ελλήνων Γεώργιος Α'.

Ο Μύθος της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου                                                                 

Ο μύθος λέει ότι ο Κοσμάς ο Αιτωλός περνώντας από το χωριό Χαλίκι λειτούργησε στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου η οποία βρίσκεται απέναντι από το χωριό και φύτεψε ένα δεντράκι στην σκεπή του ιερού του ναού το οποίο υπάρχει ακόμα και σήμερα και σύμφωνα με την παράδοση το μισό ξεράθηκε κατά την διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και το άλλο μισό θα ξεραθεί σε περίπτωση ενδεχόμενου πολέμου. 

(πηγή: http://www.aspropotamos.org)